afb. M. Sterk, mei 1960

Pelikaanfontein

kunstenaar: Onbekend
locatie: Bastion Bazelaar

Fontein op het bastion Bazelaar. De fontein stond oorspronkelijk in de tuin van het pand Wolvenhoek 12, destijds eigendom van Rouppe van der Voort. Toen dr. Lamers en dr. Indemans het pand kochten voor hun farmaceutisch bedrijf schonk men in 1931 de fontein aan de gemeente (zie bijlagen notulen Gemeenteraad 1931, nr. 173)

Stadarchief (0001464)

62. Fontein Hekellaan

Hekellaan, op Bastion Baselaar

afmetingen: (bassin) 265 x 45 cm; (segment) hoogte 110 cm
materiaal: hardsteen
datering: vermoedelijk negentiende eeuw

Deze stond oorspronkelijk in de tuin van Wolvenhoek 10 (waar nu een parkeergarage is). De firma die de panden nummers 10 en 12 kocht bood de fontein in 1931 aan aan het gemeentebestuur. De gemeente besloot de hardstenen, uit drie segmenten en een bassin bestaande fontein in het plantsoen 'de wandeling' aan de Hekellaan te plaatsen. Bij deze gelegenheid werd de fontein nog in een groter bassin geplaatst van baksteen en beton (doorsnede 755 cm, hoogte omringend muurtje 58 cm). Het plantsoen was tussen 1880 en 1890 -na het slechten van de stadswallen- aangelegd door de tuinarchitect J.M. Maréchal. Van het plantsoen en van de fontein is nu weinig meer over (functioneren deed de laatste allang niet meer). Slechts het bassin en een segment resten ons nog. Hierop zijn nog enige classicistische versierselen te zien als maskers, loofwerk en lauwerkransen. In 1987 is het bassin opgesierd met een nieuw kunstwerk.

M.B. Grotens-Kos, Beeldhouwkunst in de open lucht in 's-Hertogenbosch (1988) 27

Pelikaanfontein in gebruik genomen

De Pelikaanfontein aan de Beurdsestraat / Weversplaats met v.l.n.r. Huib van Olden, Nort Lammers, Peter Berlijn en Joop Thissen.

Vanochtend is de Pelikaanfontein op het pleintje Beurdsestraat / Weversplaats officieel in gebruik genomen. Wethouder Huib van Olden stelde de fontein in werking. Hij deed dit samen met Joop Thissen, voorzitter van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch, en buurtbewoner Peter Berlijn.

De werkgroep het Kleine Monument van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch speelde een belangrijke rol als katalysator in het proces om de fontein een goede plaats te geven.

Zoektocht naar een goede plek

Deze fraaie, klassieke fontein maakt al lange tijd deel uit van het gemeentelijk erfgoed. Hij werd in de jaren 80 gedemonteerd. Sindsdien leidde hij een sluimerend bestaan in diverse depots, in afwachting van herstel en herbouw op een nieuwe locatie. Een zoektocht naar een geschikte plek in de Bossche binnenstad leidde naar het nieuwe plein in het Museumkwartier. De fontein is een product van herstel én reconstructie. De verticale delen zijn nog authentiek en gemaakt van Belgisch hardsteen. De schalen hebben het meest te lijden gehad van weer en wind. Zij zijn opnieuw gehakt uit hardsteen. Vooral het onderste bassin was een probleem, door de diameter van 2,70 meter. De zoektocht naar een steen die groot genoeg was, leidde tot in China.

Gemeente 's-Hertogenbosch 29 augustus 2014

1931. Tuin Wolvenhoek 10 (voor 1931)
1931. Bastion Bazelaar (na 1931)
1987. Onbekend
2014. Beurdsestraat / Weversplaats

Fontein Hekellaan

door Henny Molhuysen

Aan de Hekellaan, op Bastion Baselaar, staat nog het vervallen onderstuk van een fontein. Ook het bastion zelf heeft niet meer die aantrekkingskracht die het vroeger bezat. Na het slechten van de wallen werd tussen 1880 en 1890 een plantsoen aangelegd door de tuinarchitect J.M. Maréchal. Dit plantsoen werd 'de wandeling' genoemd. In dit plantsoen, op het bastion, werd een muziekkiosk gebouwd. Hier kon iedere Bosschenaar gaan luisteren naar de concerten die door het Stedelijk Muziekkorps, onder leiding van M. Ogier sr., gegeven werden. Bijzonder veel indruk maakte de jaarlijkse uitvoering van 'De Fremersberg', die werd gevolgd door 'De slag bij Waterloo'. Vooral de laatste was bijzonder spectaculair met echte kanonschoten en krijgsrumoer. Bij deze uitvieringen zag het dan ook altijd zwart van het volk.

In 1931 werd het plantsoen verrijkt met een fontein. Die was oorspronkelijk niet voor deze plaats gemaakt, maar stond in de tuin van pand Wolvenhoek 10. Dat was één van de panden, die later moesten wijken omdat men daar het provinciehuis wilde bouwen; een plan dat niet is doorgegaan. Nu staat er de parkeergarage.

De panden Wolvenhoek 10-12 werden in 1930 aangekocht door de firma dr. Lammers en dr. Indemans. Het grote pand was echter toch te klein om het hele bedrijf onderdak te bieden. Dat was de reden om in de tuin een magazijn te bouwen. Hierbij kwam de fontein in de verdrukking. De firma besloot daarop de fontein aan het gemeentebestuur aan te bieden. In een voorstel aan de gemeenteraad van 19 oktober 1931 stelden B&W de gemeenteraad voor te besluiten tot: „onder dankzegging te aanvaarden de door de NV Chemische en Pharmaceutische Fabriek en Groothandel in ziekenverplegingsartikelen 'dr. Lammers en dr. Indemans' alhier gedane schenking, bestaande uit een hardstenen fontein.” Sommige leden van de gemeenteraad, beducht voor de kosten van de overplaatsing, waren niet zo enthousiast over de schenking.

Toch werd de fontein in dank aanvaard met achttien tegen vier stemmen.

Helaas, van het plantsoen is zowat niets meer te zien. De muzieknis is verdwenen en van de fontein, die eens uit drie segmenten bestond, is alleen nog het onderste deel overgebleven. Dit deel, alsmede het bassin, is flink beschadigd. En functioneren doet de fontein al lang niet meer...

Brabants Dagblad, donderdag 5 april 1984

Pelikaanfontein wederom sta in de weg voor parkeergarage

door Coen Boode

Toen 's-Hertogenbosch zijn vestingfunctie verloor (1874), kreeg tuinarchitect J.M. Maréchal opdracht plannen te maken om de zuidelijke stadsmuren in te richten als wandel- en ontmoetingsplaats. Bastion Baselaar maakte onderdeel uit van plan 'Het Plantsoen (1880-1890), in de volksmond bekend als 'De Wandeling'. Op het terras van café De Plantage (later Plantsoenzicht) was het na de bouw van een muzieknis (1896) en de komst van de Pelikaanfontein (1931), prima vertoeven voor de Bosschenaren.
De 19e eeuwse hardstenen Pelikaanfontein stond oorspronkelijk in de tuin van het pand aan de Wolvenhoek 10. Dit pand was eigendom van fabrikant A. Rouppe van der Voort.
In 1930 is het pand aangekocht door Dr. Lamers en Dr. Indemans die daar hun N.V. Chemische Pharmaceutische Fabriek en Groothandel in Ziekenverzorgingsartikelen (later Interpharm) vestigden. Toen de onderneming in de tuin van Wolvenhoek 10 een magazijn ging bouwen, stond de fontein in de weg. Om die reden is de fontein in 1931 geschonken aan de gemeente 's-Hertogenbosch, mede vanwege de goede onderlinge verstandhouding.
De Pelikaanfontein, alsmede het daarop geplaatste kunstwerk 'Herfstbladeren (Leidi Haaijer, 1987) verkeert in een slechte staat. Aangezien het Ontwikkelingsplan Vestingwerken een parkeergarage voorziet op de huidige locatie, wordt de historisch waardevolle Pelikaanfontein in originele staat herplaatst in de binnenstad. Geschikte locaties zijn momenteel in studie. Saillant detail is dat op de oorspronkelijke (binnenstedelijke) locatie van de Pelikaanfontein, waar eerst het Provinciehuis gepland was, nu parkeergarage Wolvenhoek staat.
De naamgeving van de fontein blijft echter onduidelijk. Mogelijk heeft het een christelijke achtergrond, aangezien de mythische zijdewond van de pelikaan vergeleken wordt met de zijdewond van de gekruisigde Christus. Daaruit stroomde onder andere water...

Stadsblad, woensdag 17 januari 2007

Pelikaanfontein

Door Nort Lammers

Op Bastion Baselaar aan de Hekellaan stond jaren lang het restant van een fontein. Dat zullen de meeste Bosschenaren zich nog goed kunnen herinneren. Nog langer geleden, eind 19e eeuw, werden de stadswallen geslecht en werd aan de Hekellaan een plantsoen aangelegd. Dat werd “de wandeling“ genoemd. In dat plantsoen werd o.a. een muziekkiosk gebouwd en later, nog vóór de tweede wereld oorlog, werd de Pelikaanfontein eveneens daar geplaatst.

Het verhaal van de fontein is buitengewoon interessant. Waar de naam vandaan komt is helaas onbekend. Naspeuringen konden geen deugdelijke verklaring vinden. Vooraf enige gegevens: de hoogte is ca. 370 cm, het bassin heeft een doorsnede van 280 cm. Ze dateert uit de 19e eeuw. Dat kun je zien aan de classicistische stijl, aan de versierselen als maskers, loofwerk en lauwerkransen.

De fontein is afkomstig uit de tuin van het pand Wolvenhoek 10-12 (nu parkeergarage Wolvenhoek). Dit oude patriciërshuis was in eigendom van fabrikant A. Rouppe van der Voort. Rond 1930 werd het pand gekocht door Lamers en Indemans, het latere Interpharm. I.v.m. uitbreiding van de firma werd er in de tuin een magazijn gebouwd. De fontein stond in de weg en werd in 1931 geschonken aan de gemeente. Deze plaatste de fontein in het plantsoen bij Bastion Baselaar in een nog groter bassin van baksteen en beton. Dat was wel nodig omdat de relatief kleine fontein dan beter paste bij de afmetingen van het plantsoen aan de Hekellaan. Enige tientallen jaren geleden werd de fontein gedeeltelijk gedemonteerd vanwege de slechte staat van sommige onderdelen. Het bassin bleef gespaard en werd in 1987 met het kunstwerk “Herfstbladeren” van Leidi Haaijer versierd. Alhoewel dit kunstwerk de malaise waarin de fontein verkeerde goed weergaf, kreeg het de handen niet op elkaar.

In 1989 werd de werkgroep Het Kleine Monument van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch opgericht, met als motto: “Kleine Monumenten zijn geen wegwerpartikelen”. Diverse verwaarloosde objecten van cultuurhistorische waarde vormden de directe aanleiding. Een er van: ijveren voor een volledig herstel van de verwaarloosde Pelikaanfontein. Telkens als er zich een gelegenheid voordeed vroeg de werkgroep aandacht voor de rehabilitatie van de fontein.

In 1991 werden de eerste offertes tot herbouw van de fontein aangevraagd door de gemeente. Daarna moest er een geschikte locatie in de binnenstad worden gevonden. In de buurt van de oorspronkelijke locatie waren er drie denkbaar: Anne Frankplein, binnen het Lombardje en het nieuwe Museumkwartier. In 2008 kwam er eindelijk een doorbraak: er is overeenstemming over de plaats van herbouw en financiering van het project. De keuze valt op het nieuwe pleintje naast de historische Mortelkazerne in het Museumkwartier. Het is een stedelijke omgeving en qua afmetingen in harmonie met de fontein. De reconstructie en restauratie door de gemeente was technisch gezien een hele klus. Het hardstenen bassin uit één stuk van 300 x 300 cm bruto, werd in China gevonden.

Op 29 augustus 2014 werd de Pelikaanfontein officieel in gebruik gesteld. De fontein is prachtig gerestaureerd en gereconstrueerd onder de deskundige leiding van de gemeentelijke afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten, de BAM. De Bosschenaar kan voortaan genieten van een echte aanwinst in de stad. Het intieme pleintje met de fraaie fontein, waar inmiddels jeu de boule wordt gespeeld, ademt een echte Franse sfeer.

HKM, december 2014

1984	Henny Molhuysen Oe gotte kèk daor : Fontein Hekellaan Brabants Dagblad, donderdag 5 april 1984 (foto)
2004	Marjan Vonk 15 jaar werkgroep Het Kleine Monument KringNieuws 6 (2004) 3-4
2007	Coen Boode Fontein in de weg Stadsblad, woensdag 17 januari 2007 \| 4

2008

Restauratie Pelikaanfontein

Het college laat de Pelikaanfontein (locatie Bastion Baselaar, Hekellaan) restaureren om deze op termijn te plaatsen in het Museumkwartier. De gemeente betaalt een deel, een ander deel moet door sponsorgelden worden aangetrokken door de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch.

B&W Besluitenlijst 18 maart 2008

Bossche Encyclopedie |